Op woensdag 21 februari werd in het Amsterdamse Lloyd Hotel & Culturele Ambassade voor de vierde maal de J.M.A. Biesheuvelprijs uitgereikt. Annelies Verbeke won met haar bundel Halleluja (De Geus, 2017) een bedrag van € 7.336. Het volledige juryrapport, zoals het werd uitgesproken tijdens de uitreiking, is hieronder terug te lezen.

De jury van de J.M.A. Biesheuvelprijs 2018 bestaat uit Babs Gons (schrijver, performer, theatermaker, docent), Marieke de Groot (boekverkoper), Theo Hakkert (journalist, recensent) en Sanneke van Hassel (schrijver).

 

Geachte liefhebbers en potentiële liefhebbers van het korte verhaal,

Zeer geachte Maarten Biesheuvel,

 

Met gretigheid las de jury de 26 verhalenbundels die ingezonden werden voor de J.M.A. Biesheuvelprijs 2018. We herkenden onszelf en onze medemens in de meest zonderlinge figuren, we dwaalden door bundels die in hun verscheidenheid en gefragmenteerdheid mooi aansloten op de werkelijkheid om ons heen, we voelden ons de koning te rijk. In relatief korte tijd kregen we een keur aan onderwerpen, werelden, personages en ideeën voorgeschoteld en ervoeren meermaals de kracht van een goede verhalenbundel.

 

Toch knaagde er ook iets. 26 bundels, vindt u dat veel of vindt u dat net als wij eigenlijk te weinig? Tot 31 december wachtten we met smart op meer inzendingen. We hadden het gevoel dat we net begonnen waren, dat er nog zoveel mogelijk was. De ene na de andere roman verscheen, maar de korte baan durfden ook vooraanstaande uitgeverijen maar mondjesmaat aan. Een aantal van hen gaf afgelopen jaar helemaal geen, of maar één bundel uit. Jammer, vonden wij. Immers, voor een Gouden Eeuw zijn er meer dan een paar goede schilders nodig en een eredivisie kan pas bestaan als een sport vele beoefenaars telt.

 

Korteverhalenschrijvers ontwikkelen zich in relatie tot andere korteverhalenschrijvers, ze lezen elkaar, bespreken elkaar, stuwen elkaar voort en zijn gebaat bij lezers, critici, festivaldirecteuren, programmamakers, literatuurwetenschappers, redacteuren, collega-auteurs en uitgevers die het genre serieus nemen. Een ware uitdaging in een tijd waarin de verkoopaantallen van literaire fictie teruglopen en er vaak op safe wordt gespeeld.

Wat soms ten koste gaat van het handelen uit zuiver literaire liefde en ambitie.

 

Niettemin kregen dit jaar vijf auteurs de kans met een verhalenbundel te debuteren, waarbij met name de kundig geconstrueerde verhalen uit Zo worden wij niet van Caroline Keeken en het ingetogen en liefdevolle Astronaut van Pieter Kranenborg de jury aangenaam verrasten.

 

Over zeker een derde van de ingezonden bundels waren de meeste juryleden enthousiast. Het verheugde de jury dat veel schrijvers het experiment met gretigheid omarmden, ofwel in de manier waarop de thematiek te lijf werd gegaan, ofwel in de constructie van de hele bundel. Graag noemen we Jamal Ouariachi en Rodaan Al Galidi. Jamal Ouariachi koos in Herinneringen in aluminiumfolie voor onverwachte perspectieven, interessante wisselingen van stijlregister en ook liet hij ons flink griezelen. In Duizend-en-een-nachtmerries houdt Rodaan Al Galidi de inwoners van ons landje verhaal na verhaal op achteloos intelligente en geestige wijze een spiegel voor.

 

De jury ontving acht bundels die ook onder non-fictie te scharen zijn. Soms vormde de levensloop van de auteurs het hoofdthema, vaker nog zijn of haar liefde voor een bepaald onderwerp. We lazen verhalen over muziek, voetbal en Amerikaanse literatuur. De Biesheuvelprijs is een prijs voor literaire fictie. Hoewel deze bundels strikt genomen buiten het reglement vallen, lazen wij ze met plezier. En we beschouwden de hoeveelheid kwalitatief goede literaire non-fictieverhalen ook als een teken des tijds.

 

Toch besloot de jury het reglement niet aan te vechten. Tegen een overmaat aan realiteit, ook in druk, wil de jury een pleidooi houden voor literaire fictie op de korte baan, voor de mogelijkheden van verbeelding, overdrijving, symboliek en transformatie.

 

Uiteindelijk nomineerde de jury drie bundels waarin alle verhalen met elkaar een hechte, nieuwe wereld vormen – hoezeer die ook voortkomt uit een fascinatie voor de ‘echte’ wereld.

Daarnaast besteedden alledrie de auteurs veel zorg aan de compositie van de bundel als geheel.

 

Brood, zout, wijn, Vonne van der Meer

Voorbije levens, verlaten huizen, vrouwen die terugkijken en dan, daar tegenover, zelfspot, vastberadenheid en het gloren van een nieuwe fase. De jury las deze zorgvuldig gecomponeerde en intieme verhalenbundel van Vonne van der Meer met gretigheid en bewondering. Ze waardeert de subtiele wijze waarop de auteur personages later in de bundel terug laat keren. Brood, zout, wijn is een bundel vol glasheldere zinnen en fijnzinnige symboliek met personages die zichzelf én de lezer telkens onverhoeds verrassen.

 

Mooie lieve schat, Joubert Pignon

Als geen ander durft Joubert Pignon te experimenteren met het korte verhaal. In verhalen van vaak niet meer dan een halve pagina toont hij in Mooie lieve schat op soms briljante wijze de absurditeit van het bestaan. Terugkerende elementen zijn de scènes uit het leven van een sappelend schrijver, die van de drank af wil en zijn relatie op de proef stelt. Scènes die de bundel samenhang geven, maar ook een grote droefheid. Pignon durft uit de bocht te vliegen. Vele even bizarre als herkenbare situaties passeren de revue in een verwarrende mix van ontroering, menselijk falen, meligheid en genialiteit. Een verrijking van het genre van het korte verhaal.

 

Halleluja, Annelies Verbeke

Van de concertzaal naar de Serengeti, van de Maxi-Cosi tot bejaardencentrum Autumn Palace. Verlangen naar verlossing en naar een nieuw begin, dat is de thematiek die Verbeke meesterlijk uitwerkt. Halleluja is een doorwrochte bundel vol prachtige zinnen, sterke vondsten, geloofwaardige eigenaardigheden en personages om in je hart te sluiten – en soms ver van je vandaan te houden. Annelies Verbeke schrijft van het begin tot het einde alsof ze alle personages uit Halleluja ís, alle plekken heeft bezocht en alles zelf heeft meegemaakt.

 

Dames en heren, na een lang proces waarin de jury het zeker niet altijd eens was, bleken we bij de keuze voor de winnaar alsnog wonderbaarlijk eensgezind.

 

De J.M.A.Biesheuvelprijs 2018 gaat naar een schrijver die het korte verhaal al jaren beoefent.

Een schrijver bij wie niet alleen het schrijfplezier van de pagina’s spat, maar ook een grote liefde voor haar onderwerpen en een liefde voor onze wereld, inclusief al zijn groteske en lelijke, te vaak ook wrede praktijken. Een schrijver die dicht op de huid van de tijd weet te schrijven, maar die zichzelf net zo lief een beer waant.

 

Dames en heren, de J.M.A. Biesheuvelprijs 2018 gaat naar Annelies Verbeke voor haar verhalenbundel: Halleluja

 

[foto: Jan Boeve]